Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

LÞch sö ViÖt Nam

N­íc §¹i ViÖt thêi TrÇn
(Tõ thÕ kû 13 ®Õn cuèi thÕ kû 14)

I - nhµ TrÇn thµnh lËp

Sù suy sôp cña nhµ Lý

   Tõ nöa sau thÕ kû 12, t×nh h×nh ®Êt n­íc ngµy cµng khã kh¨n. Vua Ýt tuæi, chØ biÕt ch¬i bêi, phung phÝ. C¸c ®¹i thÇn trong triÒu tranh chÊp nhau quyÒn hµnh. Quan l¹i bªn d­íi cïng hä hµng nh©n ®ã quÊy nhiÔu, bãc lét nh©n d©n.

   Nhµ n­íc kh«ng cßn ch¨m lo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ söa ®¾p ®ª ®iÒu nh­ tr­íc n÷a. Lôt léi, h¹n h¸n, mÊt mïa x¶y ra liªn tiÕp. NhiÒu n«ng d©n nghÌo ph¶i b¸n vî, ®î con lµm n« t× cho c¸c nhµ giµu. Mét sè kh¸c ch¹y vµo chïa, cµy ruéng kiÕm sèng. C¸c n­íc phÝa Nam thØnh tho¶ng ®em qu©n vµo c­íp ph¸. Nh©n d©n sèng c¬ cùc.

   ë nhiÒu n¬i nh­ NghÖ An, Thanh Hãa, Ninh B×nh, d©n nghÌo næi dËy ®Êu tranh. Mét viªn quan håi Êy nhËn xÐt: "Nay, d©n lo¹n n­íc nguy, chóa th­îng th× ch¬i bêi kh«ng ®iÒu ®é, chÝnh sù cña triÒu ®×nh th× rèi lo¹n, lßng d©n chia l×a, ®ã lµ ®iÒu b¹i vong".

   Mét sè thÕ lùc phong kiÕn ®Þa ph­¬ng thu n¹p bän trém c­íp l­u vong, quÊy ph¸ nh©n d©n, ®¸nh giÕt lÉn nhau vµ chèng l¹i triÒu ®×nh. §Çu thÕ kû 13, cuéc lo¹n lan ®Õn kinh thµnh. Nhµ Lý suy yÕu buéc ph¶i dùa vµo hä TrÇn ®Ó chèng l¹i c¸c thÕ lùc næi lo¹n. Trªn b­íc ®­êng chinh chiÕn, hä TrÇn n¾m dÇn c¸c chøc vô quan träng trong triÒu. N¨m 1226, khi thêi c¬ ®Õn, hä TrÇn buéc vua Lý cuèi cïng ph¶i nh­êng ng«i. Nhµ TrÇn thµnh lËp.

   Sö cò chÐp: BÊy giê vua Lý kh«ng cã con trai ph¶i nh­êng ng«i cho ng­êi con g¸i míi lªn b¶y tuæi, tøc lµ Lý Chiªu Hoµng. Hä TrÇn nh©n ®ã buéc Lý Chiªu Hoµng nh­êng ng«i l¹i cho TrÇn C¶nh, míi lªn s¸u tuæi. Trong ngµy lÔ lªn ng«i cña TrÇn C¶nh, tæng chØ huy cÊm qu©n TrÇn Thñ §é nhÊn m¹nh: "HiÖn nay, giÆc c­íp ®Òu næi, ho¹ lo¹n mçi ngµy mét t¨ng... nhµ Lý suy yÕu, thÕ n­íc nghiªng ®æ nguy ngËp, n÷ chóa Chiªu Hoµng kh«ng thÓ g¸nh v¸c næi míi ñy th¸c cho chång".

ChÝnh quyÒn míi d­íi thêi TrÇn

   Lªn n¾m chÝnh quyÒn, nhµ TrÇn nhanh chãng dÑp yªn cuéc néi lo¹n, råi chuyÓn sang x©y dùng bé m¸y quan l¹i vµ phôc håi nÒn s¶n xuÊt.

   §øng ®Çu Nhµ n­íc lµ vua. Nh­ng kh¸c ë thêi Lý, c¸c vua TrÇn ®Æt lÖ nh­êng ng«i sím cho con vµ tù m×nh x­ng lµ Th¸i Th­îng hoµng, cïng tr«ng nom viÖc n­íc.

   C¸c chøc ®¹i thÇn v¨n, vâ ®­îc giao cho ng­êi trong hä n¾m gi÷. HÖ thèng quan l¹i bªn d­íi vÉn gi÷ nh­ cò, nh­ng ®­îc s¾p xÕp vµo c¸c s¶nh, viÖn mét c¸ch quy cñ h¬n. Nhµ TrÇn ®Æt thªm mét sè chøc quan nh­: Hµ ®ª sø tr«ng coi viÖc söa, ®¾p ®ª ®iÒu; KhuyÕn n«ng sø ch¨m lo, khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n xuÊt; §ån ®iÒn sø chuyªn mé ng­êi ®i khÈn hoang.

   C¶ n­íc ®­îc chia l¹i thµnh 12 lé. §øng ®Çu lé cã c¸c chøc ch¸nh, phã An phñ sø. D­íi ®ã lµ phñ, ch©u, huyÖn, do c¸c chøc tri phñ, tri huyÖn tr«ng nom. D­íi cïng lµ x·. ë x·, bªn c¹nh c¸c chøc qu¶n lý do d©n bÇu, nhµ TrÇn ®Æt thªm mét x· quan cña m×nh.

   Ban ®Çu, nhµ TrÇn cßn gi÷ lÖ: "Ai lµ con, ch¸u quan l¹i míi ®­îc lµm quan". Sang thÕ kû 14, lÖ nµy dÇn dÇn mÊt t¸c dông. C¸c quý téc hä TrÇn ®­îc phong v­¬ng, hÇu, cÊp th¸i Êp. Quan l¹i ®­îc cÊp bæng léc.

   Tuy nhiªn, sù c¸ch biÖt gi÷a vua, quan vµ nh©n d©n vÉn cßn ch­a s©u s¾c. Vua TrÇn vÉn ®Ó chu«ng lín ë thÒm cung ®iÖn cho d©n ®Õn gâ khi cÇn.

   Ngµy lÔ thÒ hµng n¨m cña c¸c quan l¹i ë ®Òn thÇn §ång Cæ ®­îc nh©n d©n xem nh­ mét ngµy héi lín cña m×nh. Nh÷ng lóc vua ®i th¨m c¸c ®Þa ph­¬ng, nh©n d©n cã thÓ ®ãn r­íc, thËm chÝ xin vua dõng l¹i ®Ó xÐt l¹i mét vô kiÖn oan. ë trong triÒu, sau c¸c buæi yÕn tiÖc, vua vµ c¸c quan cã lóc cïng ®øng dËy, n¾m tay nhau mµ h¸t vui vÎ.

   Nhµ n­íc ban hµnh bé H×nh luËt. Theo sö s¸ch cho biÕt, H×nh luËt x¸c ®Þnh l¹i nh÷ng ®iÒu ban hµnh d­íi triÒu Lý. ChÕ ®é t­ h÷u ®­îc b¶o vÖ. ViÖc nu«i n« t× kh«ng bÞ h¹n chÕ nh­ tr­íc. Ph¸p luËt còng quy ®Þnh cô thÓ viÖc mua b¸n ruéng ®Êt.

   Trong quan hÖ víi nhµ Tèng, nhµ Nguyªn ë Trung Quèc, nhµ TrÇn lu«n lu«n gi÷ v÷ng ®Þa vÞ ®éc lËp cña n­íc m×nh.

   §èi víi c¸c d©n téc Ýt ng­êi ë miÒn nói, nhµ TrÇn cè g¾ng duy tr× mèi quan hÖ tèt ®Ñp mµ nhµ Lý ®· ®¹t ®­îc.

II - TiÕp tôc x©y dùng qu©n ®éi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ

Tæ chøc l¹i qu©n ®éi, phßng thñ biªn giíi

   Nh©n d©n ta thêi TrÇn rÊt chuéng vâ. Lß vËt më ë nhiÒu n¬i. §Êu vâ, ®Êu vËt, ch¬i cï lµ nh÷ng trß ch¬i quen thuéc trong c¸c ngµy héi lµng. Dùa vµo tinh thÇn ®ã, nhµ TrÇn x©y dùng mét qu©n ®éi v÷ng m¹nh. §¹o qu©n Thiªn Thuéc chuyªn b¶o vÖ nhµ vua vµ hoµng thµnh, ®­îc tuyÓn chän trong thanh niªn kháe m¹nh ë vïng quª hä TrÇn (nh­ Tøc M¹c - Nam §Þnh). Trai tr¸ng trªn 18 tuæi ë c¸c lµng kh¸c th× ®­îc tuyÓn vµo qu©n ®Þa ph­¬ng, theo chÕ ®é cña nhµ Lý. Nh÷ng lóc cã chiÕn tranh, lùc l­îng qu©n ®Þa ph­¬ng nµy ®­îc giao cho c¸c v­¬ng hÇu chØ huy. Qu©n ®éi luyÖn tËp ®Òu ®Æn vµ chu ®¸o d­íi sù chØ huy cña c¸c t­íng cã kinh nghiÖm. Nhµ TrÇn chñ tr­¬ng: "Qu©n lÝnh cèt tinh nhuÖ chø kh«ng cÇn nhiÒu".

   Ngoµi ra, khi cã chiÕn tranh, nhµ TrÇn cho phÐp c¸c v­¬ng hÇu tuyÓn mé vµ chØ huy qu©n ë vïng quanh th¸i Êp cña m×nh.

   Con em c¸c v­¬ng hÇu quý téc ®­îc chän vµo häc ë gi¶ng vâ ®­êng, ®µo t¹o thµnh vâ quan cao cÊp.

   Nhµ TrÇn rÊt chó ý b¶o vÖ c¸c vïng biªn giíi. Mét sè t­íng giái, ®¸ng tin cËy ®­îc cö cÇm qu©n trÊn gi÷ biªn giíi phÝa b¾c. B¶n th©n vua TrÇn cã lóc ®i tuÇn tra viÖc bè phßng ë ®©y. §èi víi m¹n nam, nhµ TrÇn ®Æt quan hÖ th©n thiÕt víi c¸c vua Cham pa ®Ó tr¸nh mäi sù xung ®ét. ViÖc cai qu¶n c¸c lé NghÖ An, Thanh Hãa ®­îc giao cho con, em vua.

Nh÷ng thµnh tùu míi vÒ kinh tÕ

   T×nh h×nh x· héi trë l¹i æn ®Þnh. ë kh¾p n¬i trong n­íc, nh©n d©n nhanh chãng phôc håi s¶n xuÊt. Nhµ TrÇn còng thi hµnh nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc gãp phÇn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp.

    Vèn xuÊt th©n tõ d©n chµi, nhµ TrÇn cµng hiÓu râ t¸c h¹i cña c¸c trËn lò lôt hµng n¨m. V× vËy, n¨m 1248, nh©n d©n c¸c lé ®­îc lÖnh më chiÕn dÞch ®¾p ®ª suèt tõ ®Çu nguån c¸c con s«ng lín cho ®Õn cöa biÓn. TÊt c¶ mäi ng­êi, kh«ng ph©n biÖt trai g¸i, giµu nghÌo, ®Òu ph¶i tham gia. Hµng n¨m d­íi sù chØ dÉn cña c¸c Hµ ®ª sø, con trai tõ 18 tuæi trë lªn ph¶i dµnh mét sè ngµy tham gia söa, ®¾p ®ª ®iÒu.

   §ång thêi, nhµ TrÇn tæ chøc viÖc n¹o vÐt c¸c kªnh ®µo tr­íc ®©y, b¶o ®¶m giao th«ng vµ t­íi tiªu cho ®ång ruéng.

   §Ó më réng h¬n n÷a diÖn tÝch ®Êt gieo trång, vua TrÇn khuyÕn khÝch c¸c v­¬ng hÇu, c«ng chóa, quý téc mé ng­êi ®i khÈn hoang ë c¸c vïng ven biÓn, ven s«ng. §Êt ®ai khai khÈn ®­îc trë thµnh cña t­. Cïng lóc ®ã, c¸c §ån ®iÒn sø ®èc thóc d©n nghÌo c¸c lé më ®Êt, lËp lµng. Thu nhËp l­¬ng thùc, nhê ®ã, ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Kh¾p n¬i, n«ng d©n ra søc cµy cÊy, tËn dông ®Êt ®ai, t¹o nªn nh÷ng c¸nh ®ång lóa tèt t­¬i, "gi÷a mïa ®«ng mµ m¹ vÉn xanh m­ên m­ît".

   Thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp còng cã nhiÒu tiÕn bé. Nh÷ng côc B¸ch t¸c ®­îc ch¨m sãc, c¸c cung n÷ tiÕp tôc dÖt v¶i, sè mÆt hµng thñ c«ng trong nh©n d©n ngµy cµng t¨ng thªm. ë c¸c lµng, chî bóa mäc lªn ngµy cµng nhiÒu. Nh©n d©n ®em thãc g¹o, ng« khoai, c«ng cô, v¶i lôa ra trao ®æi víi nhau. TiÒn tÖ, hÖ thèng ®o l­êng ®­îc thèng nhÊt.

   ë kinh thµnh Th¨ng Long, bªn c¹nh hoµng thµnh, 61 ph­êng ho¹t ®éng tÊp nËp. Nhµ TrÇn ®Æt mét chøc §¹i an phñ sø ®Ó tr«ng coi.

  Sö cò chÐp: Vua TrÇn Anh T«ng vèn cã tÝnh phãng kho¸ng. §ªm ®Õn, vua th­êng lÎn ra khái cung ®iÖn, cïng mét sè lÝnh hÇu ®i d¹o ch¬i c¸c phè ph­êng ®Õn gÇn s¸ng míi vÒ. Cã lÇn trªn ®­êng vÒ, vua bÞ bän v« l¹i nÐm g¹ch ®óng vµo ®Çu. Ng­êi hÇu sî qu¸, véi thÐt lªn: "KiÖu vua ®Êy!". Chóng hèt ho¶ng bá ch¹y. VÒ sau, vua Anh T«ng ®æi viÖc ®i d¹o phè thµnh mét h×nh thøc ban th­ëng cho nh÷ng ng­êi ®ç ®Çu c¸c kú thi.

   ViÖc trao ®æi, bu«n b¸n víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tiÕp tôc ph¸t triÓn. NÒn kinh tÕ cña §¹i ViÖt ®ang v÷ng b­íc tiÕn lªn.


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang