LÞch sö ViÖt Nam Cuéc khëi nghÜa Mai Thóc Loan (722) 1. ¸ch ®« hé cña nhµ §êng N¨m 618, nhµ §êng thay nhµ Tïy thèng trÞ ë Trung Quèc. §Êt níc ta l¹i r¬i vµo ¸ch ®« hé cña nhµ §êng. Níc ta cã nhiÒu cña quý, vËt l¹, l¹i ë vÞ trÝ thuËn tiÖn trªn ®êng giao th«ng bu«n b¸n víi c¸c níc nªn nhµ §êng t×m mäi c¸ch chiÕm ®ãng vµ thèng trÞ. Cïng víi viÖc chia nhá c¸c khu vùc hµnh chÝnh ë níc ta, nhµ §êng ®· lËp ra An Nam ®« hé phñ (1) vµ s¾p ®Æt bé m¸y cai trÞ tõ trªn xuèng díi. §Êt níc ta bÞ chia thµnh c¸c ch©u, quËn, huyÖn. Díi huyÖn lµ h¬ng vµ x·, song trªn thùc tÕ nhµ §êng còng chØ víi tay ®îc ®Õn c¸c huyÖn. §øng ®Çu phñ lµ mét viªn ®« hé th©u tãm mäi quyÒn hµnh. §øng ®Çu mçi ch©u lµ mét viªn thø sö. ë huyÖn cã huyÖn lÖnh... ë miÒn nói, nhµ §êng lËp ra c¸c ch©u ky my (2), cho c¸c tï trëng ®Þa ph¬ng cai qu¶n. Trô së cña phñ ®« hé ®Æt ë Tèng B×nh (Hµ Néi). §êng giao th«ng thñy bé tõ Tèng B×nh ®i c¸c ®Þa ph¬ng vµ sang Trung Quèc ®îc söa sang, lµm thªm. ë Tèng B×nh, còng nh ë c¸c ch©u vµ huyÖn quan träng, bän ®« hé cho x©y thªm thµnh, ®¾p thªm lòy vµ kh«ng ngõng t¨ng sè qu©n ®ãng gi÷ (3). Nhµ §êng vÉn bãc lét d©n ta b»ng c¸ch b¾t cèng n¹p nh÷ng thø quý nh ngäc trai, ngµ voi, sõng tª, ®åi måi, da c¸, trÇm h¬ng, vµng, b¹c, t¬ lôa... §Æc biÖt, v¶i lµ thø qu¶ ngon næi tiÕng ®îc c¸c vua §êng rÊt a chuéng. Hµng n¨m cø ®Õn mïa v¶i, nh©n d©n ta ë c¸c n¬i l¹i ph¶i ®i phu, thay nhau g¸nh v¶i sang Trung Quèc nép cèng. Bªn c¹nh chÕ ®é cèng n¹p, nhµ §êng ®· quy ®Þnh c¸c ng¹ch thuÕ mét c¸ch râ rµng, chÆt chÏ. ThuÕ chÝnh ®¸nh vµo ®Çu ngêi (4) vµ vµo hé gia ®×nh (5). Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu c¸c thø thuÕ kh¸c nh thuÕ muèi, thuÕ s¾t, thuÕ ®ay, gai, b«ng... ThuÕ ®· nÆng, bän quan cai trÞ l¹i tù ý thu thªm lµm cña riªng. Theo quy ®Þnh, c¸c hé ngêi thiÓu sè chØ nép mét nöa sè thuÕ, song bän quan ®« hé vÉn thêng Ðp buéc hä ph¶i nép c¶. 2. T×nh h×nh kinh tÕ, v¨n hãa níc ta c¸c thÕ kû 7 - 9 Tuy bÞ ¸p bøc bãc lét nÆng nÒ, nh©n d©n ta vÉn cÇn cï lao ®éng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt. NÒn kinh tÕ níc ta v× thÕ nh×n chung bÞ k×m h·m, cã lóc bÞ tµn ph¸ nghiªm träng, song vÉn cã tiÕn bé. ViÖc trång lóa hai mïa, trång khoai vµ c¸c lo¹i hoa mµu kh¸c ®îc më réng h¬n. ViÖc trång ®ay, b«ng, ®Æc biÖt nghÒ trång d©u, ch¨n t»m, ¬m t¬, dÖt lôa rÊt ph¸t triÓn. Rau vµ c©y ¨n qu¶ ®îc trång nhiÒu h¬n. §µn gia cÇm, ngoµi gµ, vÞt, chim bå c©u, cßn cã thªm c«ng (nu«i ®Ó lÊy l«ng lµm qu¹t). Nh÷ng nghÒ thñ c«ng næi tiÕng tõ xa nh dÖt, lµm ®å gèm, ®Æc biÖt, nghÒ rÌn s¾t vµ khai má ®Òu ph¸t triÓn h¬n tríc. Bªn kü thuËt cæ truyÒn, nh©n d©n ta ®· tiÕp thu mét sè yÕu tè kü thuËt míi cña Trung Quèc, Ên §é vµ c¸c níc kh¸c nh viÖc bãn ph©n b¾c, lµm guång níc trong n«ng nghiÖp, viÖc dÖt gÊm vãc, lµm ®å sø... trong thñ c«ng nghiÖp. §ång thêi, nh©n d©n ta còng tiÕp tôc cuéc ®Êu tranh m·nh liÖt chèng ®ång hãa, gi÷ v÷ng nÕp sèng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa d©n téc. V¨n hãa nghÖ thuËt thêi §êng ®¹t tíi ®Ønh cao, ®· ¶nh hëng tíi nhiÒu níc. Bän ®« hé më nhiÒu trêng häc ë níc ta ®Ó thùc hiÖn ©m mu tuyªn truyÒn. Nhng nh©n d©n ta chØ chän häc c¸i hay ®Ó lµm giµu thªm nÒn v¨n hãa cña m×nh. B»ng c¸ch c¶i tiÕn, vËn dông c¸ch viÕt cña ch÷ H¸n, nh©n d©n ta dÇn dÇn ®· t¹o ra ch÷ viÕt riªng cña m×nh lµ ch÷ N«m sau nµy (6) PhËt gi¸o thêi kú nµy ph¸t triÓn rÊt m¹nh (nhiÒu chïa lín vµ cao t¨ng) v× c¸c nhµ s ngoµi viÖc ch¨m lo ®êi sèng tinh thÇn cßn gióp ®ì nh©n d©n trong cuéc sèng hµng ngµy: xem m¹ch bèc thuèc, ma chay...; nhiÒu vÞ s th«ng c¶m s©u s¾c víi nçi khæ cña nh©n d©n ®· tham gia ho¹t ®éng x· héi, gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh chèng chÝnh quyÒn ®« hé. 3. Phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp Trong suèt ba thÕ kû bÞ nhµ §êng ®« hé, nh÷ng cuéc ®Êu tranh vò trang giµnh l¹i ®éc lËp cña nh©n d©n ta vÉn kh«ng ngõng næ ra. Sau ®©y lµ nh÷ng cuéc næi dËy lín, ®· chiÕm ®îc phñ thµnh Tèng B×nh, giÕt hoÆc ®¸nh ®uæi ®îc viªn ®« hé.
Hai cuéc khëi nghÜa lín nhÊt trong thêi kú nµy lµ khëi nghÜa Mai Thóc Loan vµ khëi nghÜa Phïng Hng. Khëi nghÜa Mai Thóc Loan (722) Mai Thóc Loan quª ë Mai Phô (7) (7), mét lµng ven biÓn, sau theo mÑ, l¹i ph¶i dêi lªn miÒn nói ë. Nhµ nghÌo, tõ nhá, Mai Thóc Loan ®· ph¶i vµo rõng lÊy cñi kiÕm ¨n. Lín lªn, ph¶i ®i ë cho nhµ giµu, ch¨n tr©u cµy ruéng. Ngêi ®en tròi, rÊt kháe. Mai Thóc Loan næi tiÕng giái vËt mét vïng. Còng nh mäi ngêi d©n kh¸c, «ng ph¶i ®i phu phôc dÞch bän quan qu©n ®« hé, rÊt vÊt v¶ mµ cßn bÞ ®¸nh ®Ëp tµn nhÉn. Mét ngµy ®Çu hÌ oi ¶ n¨m 722, Mai Thóc Loan cïng ®oµn phu ph¶i g¸nh qu¶ v¶i ®i nép cèng. §êng xa, n¾ng g¾t, cµng mÖt mái, lßng ngêi cµng o¸n giËn qu©n ®« hé. Mai Thóc Loan b¶o mäi ngêi dõng ch©n, vµo chç m¸t nghØ. ¤ng lªn tiÕng kÓ téi bän ®« hé, h« hµo mäi ngêi kh«ng ®i n÷a mµ trë vÒ næi dËy chèng l¹i chÝnh quyÒn ®« hé. Mäi ngêi ®ång lßng nghe theo Mai Thóc Loan. Hµng tr¨m ngêi ë c¸c phêng s¨n vµ trai tr¸ng c¸c lµng quanh vïng cïng hëng øng. ThÕ lùc cña nghÜa qu©n ngµy mét m¹nh. Mai Thóc Loan chän vïng Sa Nam cã s«ng s©u, nói hiÓm, lµm n¬i x©y dùng c¨n cø. Däc bê s«ng Lam, nghÜa qu©n ®¾p mét chiÕn lòy dµi h¬n 1.000 m. §ã lµ thµnh V¹n An, cã nói §ôn (Hïng S¬n) lµm chç dùa. PhÝa trong nói lµ d¶i thung lòng réng vµi chôc mÉu, lµm n¬i tr÷ l¬ng thùc vò khÝ. Bao quanh khu trung t©m lµ mét hÖ thèng ®ån tr¹i, n¬ng tùa lÉn nhau. ChiÕm ®îc ch©u Hoan, Mai Thóc Loan xng lµm hoµng ®Õ, ®ãng ®« thµnh V¹n An. Ngêi ®êi gäi «ng lµ Mai H¾c §Õ (vua ®en hä Mai). Mai H¾c §Õ t×m c¸ch liªn kÕt víi c¸c thñ lÜnh vµ nh©n d©n c¸c ch©u miÒn nói, nh©n d©n Ch¨m-pa... ®Ó cã thªm lùc lîng chèng qu©n §êng. ThÕ m¹nh lªn, ngêi ®«ng thªm, nghÜa qu©n tiÕn ra b¾c tÊn c«ng phñ thµnh Tèng B×nh. Bän quan qu©n ®« hé hèt ho¶ng bá thµnh, th¸o ch¹y vÒ Trung Quèc. §Êt níc ta ®îc gi¶i phãng. Nh©n d©n kh¾p n¬i n« nøc theo Mai H¾c §Õ, lùc lîng nghÜa qu©n lªn tíi hµng chôc v¹n ngêi. Nhng lóc nµy, nhµ §êng ®ang cßn m¹nh. Vua §êng lÖnh ngay cho 10 v¹n qu©n tËp trung søc ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa. Qu©n §êng tÊn c«ng å ¹t, theo ®êng hiÓm ®¸nh Ëp vµo thµnh V¹n An. Mai H¾c §Õ ph¶i rót vµo rõng, sau bÞ èm råi mÊt. NghÜa qu©n tan vì. Qu©n §êng ®· tµn s¸t nh©n d©n ta hÕt søc d· man, chÊt x¸c nh÷ng ngêi chÕt ®¾p thµnh gß cao. Téi ¸c tµy trêi nµy cña giÆc chØ lµm t¨ng thªm lßng c¨m thï cña nh©n d©n ta ®èi víi chóng. Nh©n d©n ta ®êi ®êi nhí ¬n Mai H¾c §Õ, ®· lËp ®Òn thê, ®Ò th¬ ca tông «ng:
(1) §« hé phñ lµ c¬ quan cai trÞ b»ng b¹o lùc cña nhµ §êng ë c¸c níc nhá lÖ thuéc nh An T©y ®« hé phñ khèng chÕ miÒn Trung ¸, An B¾c ®« hé phñ chÕ ngù M«ng Cæ vµ c¸c ®Êt phÝa b¾c, An §«ng ®« hé phñ chÕ ngù miÒn ®«ng b¾c vµ b¸n ®¶o TriÒu Tiªn. (2) Ky my cã nghÜa lµ rµng buéc láng lÎo. (3) Thµnh §¹i La ë Tèng B×nh ®îc ®¾p ®i söa l¹i 3 lÇn, sè qu©n kho¶ng 5,5 ngµn, cã lóc ®Õn 1 v¹n tªn. (4) Gåm cã t«, dung, ®iÖu. T« nép b»ng lóa, dung lµ sè ngµy ph¶i lao dÞch vµ ®iÖu nép b»ng s¶n phÈm thñ c«ng nghiÖp, thêng lµ v¶i lôa. (5) Tïy theo tµi s¶n mµ chia thµnh 3 lo¹i hé, nép b»ng lóa víi c¸c møc nhiÒu Ýt kh¸c nhau. (6) N«m tøc lµ Nam. Ch÷ N«m lµ ch÷ cña ngêi Nam, theo nhiÒu nhµ nghiªn cøu cã thÓ ®îc h×nh thµnh trong thêi kú nµy. (7) Mai Phô bÊy giê thuéc ch©u Hoan, nay lµ mét lµng chuyªn lµm muèi ë miÒn ven biÓn Th¹ch Hµ, tØnh Hµ TÜnh. |
||||||||||||||||||||||||||||||
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang