Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi


   
LÞch sö ViÖt Nam

Phong trµo yªu n­íc trong thêi kú
chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914-1918)

ChÝnh s¸ch cña thùc d©n Ph¸p trong thêi chiÕn

   ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt næ ra th¸ng 8-1914, nhanh chãng lan réng, l«i cuèn c¸c n­íc ®Õ quèc vµ c¶ c¸c n­íc thuéc ®Þa, phô thuéc cña chóng vµo cuéc chiÕn.

   Trong khi ®ã, phong trµo yªu n­íc ë ViÖt Nam t¹m thêi l¾ng xuèng tr­íc sù khñng bè ®µn ¸p cña kÎ thï. N¾m lÊy thêi c¬ ®ã, thùc d©n Ph¸p ®· ra søc v¬ vÐt søc ng­êi, søc cña trong nh©n d©n ta ®Ó nÐm vµo lß löa chiÕn tranh.

   GÇn 10 v¹n lÝnh chiÕn vµ lÝnh thî ®· bÞ b¾t sang lµm bia ®ì ®¹n trªn c¸c chiÕn tr­êng ch©u ¢u.

   Thùc d©n Ph¸p ®· bá thªm vèn vµo c¸c ngµnh n«ng nghiÖp (®ån ®iÒn trång lóa, rau, ®Ëu...) vµ c«ng nghiÖp (khai má, ®ãng tµu...) ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ l­¬ng thùc vµ c«ng th­¬ng nghiÖp thêi chiÕn.

   X· héi ViÖt Nam ph©n hãa s©u s¾c thªm mét b­íc. Trong 4 n¨m chiÕn tranh, c«ng nh©n cã ®iÒu kiÖn tËp trung ®«ng h¬n tr­íc; hai tÇng líp t­ s¶n vµ tiÓu t­ s¶n còng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vÒ sè l­îng.

KÕ ho¹ch khëi nghÜa cña binh lÝnh HuÕ (1916)

   Nh©n d©n ta ®· ph¶n ®èi quyÕt liÖt viÖc thùc d©n Ph¸p r¸o riÕt b¾t lÝnh ng­êi ViÖt ®­a sang ch©u ¢u chÕt thay cho chóng.

   Tõ ®Çu n¨m 1916, nh÷ng ng­êi yªu n­íc tiÕn bé cña hai tØnh Qu¶ng Nam vµ Qu¶ng Ng·i do Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n cÇm ®Çu ®· bÝ mËt liªn l¹c víi sè binh lÝnh bÞ tËp trung t¹i thµnh phè HuÕ ®Ó phèi hîp hµnh ®éng. Vua Duy T©n cã t­ t­ëng yªu n­íc chèng Ph¸p còng h¨ng h¸i tham gia.

   Ngµy giê khëi nghÜa ®· ®Þnh vµo ®ªm ngµy 3-5-1916. Nh­ng do kÕ ho¹ch kh«ng gi÷ ®­îc bÝ mËt ®Õn phót cuèi cïng nªn tr­íc ®ã binh lÝnh ng­êi ViÖt ®· bÞ t­íc khÝ giíi vµ gi÷ trong tr¹i. Cuéc khëi nghÜa ®· bÞ bãp nghÑt ë HuÕ ngay tõ ®Çu. Vua Duy T©n bÞ giÆc Ph¸p b¾t ®Çy ra ®¶o RÐunion (ch©u Phi). Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n bÞ xö tö.

Cuéc khëi nghÜa cña binh lÝnh Th¸i Nguyªn (1917)

   Ngay tõ khi míi ®Æt ch©n tíi ®Êt n­íc ta, thùc d©n Ph¸p ®· ra søc thi hµnh chÝnh s¸ch dïng ng­êi ViÖt trÞ ng­êi ViÖt. Chóng dïng binh lÝnh ViÖt ®Ó ®µn ¸p c¸c cuéc khëi nghÜa cña nh©n d©n ta vµ gi÷ an ninh trËt tù cho chóng. Nh­ng chóng l¹i ®èi xö rÊt tµn tÖ víi binh lÝnh ng­êi ViÖt, c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. V× vËy hä s½n sµng ®øng lªn chèng l¹i chóng.

   Cuéc khëi nghÜa bïng næ ë Th¸i Nguyªn, n¬i cã truyÒn thèng ®Êu tranh anh dòng tõ l©u. C«ng sø Th¸i Nguyªn lµ mét tªn gian ¸c næi tiÕng. Trong nhµ lao Th¸i Nguyªn, nhiÒu tï chÝnh trÞ bÞ giam, trong sè ®ã cã L­¬ng Ngäc QuyÕn, mét nhµ yªu n­íc ®· tõng ho¹t ®éng víi Phan Béi Ch©u ë Trung Quèc. Nhê h»ng ngµy tiÕp xóc víi tï chÝnh trÞ, anh em binh lÝnh ®­îc tuyªn truyÒn yªu n­íc nªn s½n sµng h­ëng øng. §øng ®Çu binh lÝnh cã TrÞnh V¨n CÊn (§éi CÊn). Mét cuéc khëi nghÜa cña tï chÝnh trÞ vµ binh lÝnh ®­îc chuÈn bÞ.

   Cuéc khëi nghÜa næ ra ®ªm 30 r¹ng ngµy 31-8-1917. NghÜa qu©n giÕt ®­îc tªn gi¸m binh Ph¸p, ph¸ nhµ lao, th¶ tï chÝnh trÞ, chiÕm c¸c c«ng së vµ lµm chñ tØnh lþ. Cê khëi nghÜa tung bay. Thanh niªn h­ëng øng, gia nhËp nghÜa qu©n. Nh­ng nghÜa qu©n l¹i kh«ng tiªu diÖt ngay tr¹i lÝnh Ph¸p trong tØnh lþ. Hai h«m sau, viÖn binh Ph¸p kÐo ®Õn, bän lÝnh Ph¸p bªn trong ®¸nh ra. NghÜa qu©n ®· chiÕn ®Êu v« cïng anh dòng. L­¬ng Ngäc QuyÕn hai ch©n bÞ tª liÖt (v× bÞ cïm kÑp l©u ngµy trong nhµ lao) vÉn chiÕn ®Êu oanh liÖt ®Õn lóc hy sinh. TrÞnh V¨n CÊn ph¶i rót qu©n ra khái tØnh lþ.

   Cuéc chiÕn ®Êu kÐo dµi thªm gÇn 5 th¸ng ë rõng nói, v« cïng gian khæ. TrÞnh V¨n CÊn bÞ th­¬ng trong chiÕn ®Êu ®· tù s¸t, nªu cao ý chÝ bÊt khuÊt cña ng­êi chØ huy vµ cña c¸c nghÜa qu©n anh hïng.


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang