Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

LÞch sö ViÖt Nam

Thêi dùng n­íc

    1. Céi nguån d©n téc

   a) Khung c¶nh miÒn b¾c ViÖt Nam c¸ch ®©y kho¶ng 4.000 n¨m

   Kho¶ng 4.000 n¨m tr­íc, miÒn b¾c ViÖt Nam vÉn lµ miÒn nhiÖt ®íi giã mïa, khÝ hËu Èm ­ít. MiÒn nµy cã nhiÒu nói cao, rõng rËm, s«ng ngßi, hå ®Çm, ®ång b»ng vµ biÓn c¶.

   Rõng chiÕm phÇn lín diÖn tÝch ®Êt ®ai, phñ kÝn kh¾p vïng nói, vïng trung du vµ lan c¶ xuèng ®ång b»ng. C¸c gièng chim, thó rõng sinh tr­ëng rÊt phong phó.

  §ång b»ng nhá hÑp (v× biÓn khi Êy ¨n s©u vµo ®Êt liÒn vµ rõng mäc xen kÏ) nh­ng ®Êt ®ai rÊt mÇu mì (v× cã nhiÒu phï sa cña s«ng båi ®¾p).

   Trong khung c¶nh thiªn nhiªn ®ã, c­ d©n ViÖt cæ ®· sèng r¶i r¸c trªn kh¾p mäi miÒn, tõ b¾c ®Õn nam, tõ ®åi nói trung du ®Õn ®ång b»ng, ven biÓn, h¶i ®¶o. Song, n¬i c­ d©n sèng tËp trung h¬n c¶ lµ ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng M·.

   b) ThuËt luyÖn kim ra ®êi

   MÊy chôc n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· t×m ra hµng lo¹t c¸c di chØ thuéc thêi ®¹i ®Çu ®ång thau cã niªn ®¹i c¸ch ngµy nay kho¶ng 3.500 - 4.000 n¨m.

   ë trung du vµ vïng cao ch©u thæ s«ng Hång cã di chØ Phïng Nguyªn. ë l­u vùc s«ng M· vµ vïng ven biÓn Thanh Hãa cã di chØ Cån Ch©n Tiªn vµ Hoa Léc. ë l­u vùc s«ng §ång Nai cã di chØ BÕn §ß.

   Trong c¸c di chØ nµy, ng­êi ta t×m thÊy rÊt nhiÒu c«ng cô vµ ®å trang søc b»ng ®¸ mµi nh½n, ®Ñp, ®¹t ®Õn tr×nh ®é kü thuËt tinh x¶o (r×u, cuèc, dao h¸i, mòi khoan, vßng tay, khuyªn tai, h¹t chuçi...); nh÷ng ®å gèm cã hoa v¨n rÊt ®Ñp (nåi, b×nh, vß, b¸t ®Üa, t­îng ®éng vËt...); x­¬ng thó vµ c¶ dông cô ®¸nh c¸... Song ®iÒu quan träng nhÊt lµ ng­êi ta cßn t×m thÊy nh÷ng côc ®ång thau (®ång - thiÕc), xØ ®ång, dïi ®ång, d©y ®ång.

  §å ®ång khi gia nhËp thÕ giíi ®å ®¸, ®å gèm, tre gç dÇn dÇn lµm thay ®æi søc s¶n xuÊt vµ g©y ra nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ trong x· héi.

   c)  Cuéc sèng cña c¸c bé l¹c ViÖt cæ

  C¸c di chØ kh¶o cæ cho thÊy c¸c bé l¹c ViÖt cæ, c¸ch ®©y kho¶ng 4.000 n¨m, ®· sèng ®Þnh c­ trong nh÷ng xãm lµng réng lín hµng chôc ha. Hä lµ c­ d©n n«ng nghiÖp, tr×nh ®é s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh¸ cao. Lóa n­íc lµ c©y trång chñ yÕu ë vïng ®åi gß trung du vµ vïng cao ch©u thæ. Dông cô s¶n xuÊt lµ cuèc ®¸, r×u ®¸, dao h¸i ®¸.

   NghÒ gèm rÊt ph¸t triÓn. B×nh vß cã kÝch th­íc to lµm ra ®Ó chøa ®ùng s¶n phÈm thu ®­îc. Hä ®· biÕt nu«i chã, lîn, tr©u, bß, gµ. NghÒ s¨n vÉn tån t¹i nh­ng chiÕm ®Þa vÞ thø yÕu. NghÒ ®¸nh c¸ ph¸t triÓn ë c¸c bé l¹c gÇn s«ng, biÓn. C¸c nghÒ thñ c«ng ®an l¸t, xe chØ, dÖt v¶i, ®óc ®ång ®Òu cã dÊu tÝch ®Ó l¹i.

  §iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸c bé l¹c ViÖt cæ cã khiÕu thÈm mü cao, thÓ hiÖn ë c¸c c«ng cô ®¸, ë c¸c ®å trang søc vµ ®Æc biÖt ë ®å gèm. C¸c c«ng cô ®¸ nh½n bãng, c©n xøng. §å trang søc cã mÇu s¾c ®­îc khoan tiÖn tinh vi, xinh x¾n ®Õn ng¹c nhiªn. §å gèm cã hoa v¨n uyÓn chuyÓn nhÞp nhµng, phèi hîp khÐo lÐo gi÷a hoa v¨n vµ kiÓu d¸ng, khiÕn chóng ta ngµy nay còng ph¶i kh©m phôc.

   Hä cã tËp qu¸n ch«n ng­êi chÕt gÇn n¬i c­ tró, ®Çu quay vÒ h­íng ®«ng. Trong mé th­êng ch«n theo c¸c c«ng cô, ®å trang søc vµ ®Çu thó vËt. Sù chªnh lÖch vÒ ®å ch«n theo gi÷a c¸c mé kh«ng nhiÒu, chøng tá sù ph©n biÖt giµu nghÌo trong x· héi ch­a râ rÖt nh­ng b¾t ®Çu n¶y në.

  Trong c¸c bé l¹c ViÖt cæ th× c¸c bé l¹c ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng M· cã tr×nh ®é tiªn tiÕn nhÊt. Hä sèng tËp trung vµ xen kÏ, th­êng trao ®æi s¶n phÈm víi nhau, x©m nhËp lÉn nhau nªn cã quan hÖ xa gÇn cµng ngµy cµng kh¨ng khÝt. Hä lµ céi nguån, ®· t¹o nªn nh÷ng c¬ së vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Çu tiªn cho thêi buæi ®Çu dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc ViÖt Nam.

  TruyÒn thuyÕt ¢u C¬ - L¹c Long Qu©n ®Î ra mét bäc tr¨m trøng në tr¨m con, 50 con theo mÑ lªn miÒn nói ®åi, 50 con theo cha xuèng miÒn s«ng biÓn lµ nh»m gi¶i thÝch sù cã mÆt cña c¸c bé l¹c vµ nãi lªn céi nguån thèng nhÊt, cao quý cña d©n téc ViÖt Nam.

   2. Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt

   a) Nhu cÇu trÞ thñy vµ lµm thñy lîi

   L­u vùc s«ng Hång, s«ng M·, quª h­¬ng buæi ®Çu  cña d©n téc ViÖt Nam, chÞu ¶nh h­ëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, m­a nhiÒu, n¾ng l¾m, thuËn lîi cho c©y trång. Nh­ng h»ng n¨m th­êng x¶y ra b·o, m­a to g©y ra óng lôt, uy hiÕp nghiªm träng mïa mµng.

   Khi c¸c bé l¹c ViÖt cæ më réng viÖc chinh phôc ®ång b»ng vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ãng vai trß chñ ®¹o trong cuéc sèng th× nhu cÇu trÞ thñy vµ lµm thñy lîi ®­îc ®Æt ra ngµy cµng bøc thiÕt.

   Cïng víi sù tiÕn bé cña nghÒ luyÖn kim vµ sù gia t¨ng d©n sè, c¸c bé l¹c ViÖt cæ biÕt ®¾p bê vïng bê thöa; ®µo ao chu«m gi÷ n­íc; ®µo ngßi l¹ch, ®¾p kÌ ®Ëp ®Ó dÉn n­íc vµ nhÊt lµ biÕt ®¾p ®ª ng¨n n­íc.

Mòi tªn ®ång.

C¸n dao g¨m ®ång.

   C©u chuyÖn huyÒn tho¹i S¬n Tinh - Thñy Tinh ph¶n ¸nh c«ng cuéc vËt lén chèng lò lôt th¾ng lîi cña ng­êi d©n ViÖt cæ cÊy cµy trªn ®ång ruéng l­u vùc s«ng Hång.

   b) Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp

L­ìi cµy ®ång.

  NghÒ luyÖn kim ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng c«ng  cô s¶n xuÊt míi nh­ r×u ®ång, l­ìi liÒm ®ång, l­ìi cµy ®ång råi ®Õn cuèc, thuæng, mai... b»ng s¾t. C«ng cô kim lo¹i thay thÕ dÇn c«ng cô ®¸.

  ViÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ chç dïng cuèc ®¸ xíi lËt tõng nh¸t ®Êt mét ®· tiÕn lªn dïng r×u ®ång ®Ó khai ph¸ ®Êt ®ai vµ dïng cµy ®ång ®Ó lµm ruéng trång lóa. Cµy cã thÓ dïng søc kÐo cña tr©u bß hoÆc cña con ng­êi. L­ìi cµy xuÊt hiÖn cïng víi viÖc lµm thñy lîi lµ mét b­íc ngoÆt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kü thuËt. N¨ng suÊt c©y trång t¨ng lªn. DiÖn tÝch n«ng nghiÖp më réng dÇn víi ba lo¹i h×nh: n­¬ng rÉy, v­ên vµ ruéng. S¶n xuÊt lóa tõ mét vô tiÕn lªn hai vô. C¬ cÊu c©y trång qua kinh nghiÖm thùc tÕ ®i ®Õn æn ®Þnh.

   C©y lóa n­íc (phæ biÕn lµ lóa nÕp råi ®Õn lóa tÎ) lµ c©y trång chÝnh. Xoay quanh c©y lóa lµ ®Ëu, rau, bÇu bÝ, khoai, cñ, mÝa, ®ay, gai, d©u t»m. C©y ¨n qu¶ cã tr¸m, na, v¶i, nh·n, d­a hÊu, cau...

   TruyÖn d©n gian cßn ®Ó l¹i sù tÝch An Tiªm ra b·i biÓn trång d­a vµ sù tÝch TrÇu - Cau.

   Cïng kÕt hîp víi trång trät cßn cã ch¨n nu«i, ®¸nh c¸ vµ s¨n b¾t h¸i l­îm. Tû lÖ tr©u bß ®­îc ch¨n nu«i ngµy cµng t¨ng so víi c¸c thó vËt kh¸c. Voi còng ®· ®­îc thuÇn d­ìng. NghÒ ®¸nh c¸ còng ph¸t triÓn cïng víi kü thuËt ®ãng thuyÒn.

  c) Nh÷ng biÕn ®æi trong s¶n xuÊt thñ c«ng - Trèng ®ång §«ng S¬n

   Bªn c¹nh n«ng nghiÖp, c¸c nghÒ thñ c«ng nghiÖp còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ.

  NghÒ chÕ t¸c ®¸ sau khi ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao nhÊt th× dÇn dÇn nh­êng b­íc cho nghÒ luyÖn kim. Nh÷ng thî chÕ t¸c ®¸ giái chuyÓn sang lµm ®å trang søc b»ng ®¸ quý.

   NghÒ gèm ph¸t triÓn theo h­íng thùc dông, bít lo¹i h×nh, bít hoa v¨n trang trÝ nh­ng cã ®é cøng, bÒn, nh½n h¬n vµ th«ng dông h¬n.

   NghÒ méc vµ ®an l¸t do cã nh÷ng c«ng cô b»ng ®ång nªn biÕn ®æi râ rÖt. Ng­êi ta biÕt vãt tªn, vãt nan, lµm cèi chµy, ®Ïo nh÷ng gi¸o gç, m¸i chÌo, lµm quan tµi gç, ®ãng thuyÒn, lµm nhµ...

   Thî dÖt ®· lµm ®­îc nh÷ng lo¹i v¶i mÞn, cung cÊp sîi lµm l­íi ®¸nh c¸. NghÒ s¬n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn.

   Trong c¸c nghÒ thñ c«ng th× quan träng nhÊt lµ nghÌ luyÖn kim (®óc ®ång vµ rÌn s¾t).

   B­íc ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña nghÒ luyÖn kim lµ ®óc ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ vò khÝ. Khi ®ång ®­îc ph¸t hiÖn ngµy cµng nhiÒu th× ng­êi ta dïng ®ång thau ®Ó ®óc trèng, th¹p, ®óc c¸c ®å dïng vµ ®å mü nghÖ. Chóng ta ®· t×m thÊy nhiÒu khu«n ®óc b»ng ®Êt, b»ng ®¸ vµ c¶ nåi nÊu ®ång. Di chØ §«ng S¬n (Thanh Hãa) lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao nhÊt cña nghÒ ®óc ®ång vµ b­íc ®Çu cña nghÒ rÌn s¾t.

   HiÖn vËt tiªu biÓu cho tµi n¨ng vµ kü thuËt tuyÖt vêi cña nghÒ ®óc ®ång lµ trèng ®ång. Nghiªn cøu trèng ®ång §«ng S¬n víi nh÷ng hoa v¨n trang trÝ trªn mÆt trèng, ta h×nh dung ra nhiÒu mÆt sinh ho¹t cña cuéc sèng tæ tiªn.

   Khi nghÒ ®óc ®ång ph¸t triÓn cao th× nghÒ luyÖn s¾t còng xuÊt hiÖn.

 * T­ liÖu tham kh¶o


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang